مشاغل خانگی به تمام فعالیتهایی گفته می شود که توسط بانوان یا حتی آقایان در زمینه ایجاد و راه اندازی یک کسب و کار در فصای مسکونی شکل گیرد به طوری که بتوان بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران، محصولاتی را برای فروش به بازار عرضه کرد. در این نوع از مشاغل، به جای اینکه فرد برای کار به بیرون از منزل مراجعه کند خود در خانه مانده و کار را به خانه می آورد. مزیت این نوع اشتغال این است که نیازی به فضای اضافه و هزینه های جانبی آن مثل اجاره ساختمان را ندارد و فرد می تواند با سرمایه اولیه کمتری کار خود را شروع کرده و به درآمد برسد.
با نگاهی به جوامع توسعه یافته متوجه می شویم که در تمام آنها سیاست های حمایتی از مشاغل خانگی و خرد سالهاست که در حال اجرا و پیگیری بوده و باور به نقش مشاغل خانگی در رونق اقتصادی جامعه در آنها نهادینه شده است. از اجرای طرح های مشاغل خانگی در دنیا بیشتر از سی سال می گذرد و اکنون درصد زیادی از مشاغل در کشورهای توسعه یافته به مشاغل کوچک و خانگی وابسته هستند.
در ادامه برای مطالعه بیشتر در مورد نقش مشاغل خانگی، چند کشوری که در این زمینه موفق بوده اند انتخاب کرده ایم و به تفکیک روند توسعه در آنها را البته به اختصار بررسی می کنیم.
مشاغل خانگی در چین
امروزه اقتصاد چین به عنوان یک اقتصاد بزرگ در دنیا شناخته می شود که توانسته بازارهای جهانی زیادی را به انحصار خود درآورد. امروزه چین بزرگ ترین تولیدکننده و صادرکننده ی کالا به جهان است. اما چین چگونه توانست با وجود جمعیت زیاد، به این جایگاه برسد و دومین اقتصاد بزرگ جهان شود؟
کشور چین توانست بعد از دست و پنجه نرم کردن با مشکلات بزرگی از جمله جنگ جهانی دوباره به اقتصاد خود رونق ببخشد. اما چگونه؟ در این کشور نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصادی بر همگان آشکار است. در ابتدا چین صادرات مواد خام و اولیه را ممنوع اعلام کرد و به تولید داخلی روی آورد. اما تولید نیاز به کارخانه داشت و کارخانه هزینه و نیرو لازم داشت. کشور چین سعی کرد تا به جای تاسیس کارخانه، تولید را به درون خانه ها ببرد و کاری کند تا خیلی از مواد و وسایلی که قبلا در کارخانه ها تولید می شدند، حالا در خانه ها و توسط خانواده ها و در فضای مسکونی تولید شوند.
با این روش هزینه های تولید در کشور چین تا حد زیادی کاهش پیدا کرد و کاهش هزینه تولید باعث کاهش قیمت تمام شده محصول هم شد. از طرفی چین تجهیزات گسترده مخابراتی را در کشورش توسعه داد بطوریکه بسیاری از مردم حتی روستاییان و ساکنین مناطق دورتر نیز توانستند به راحتی به اینترنت و فناوری های اطلاعاتی دسترسی داشته باشند و این اتفاق راه را برای درآمدزایی از مشاغل خانگی هموارتر کرد.
مشاغل خانگی در استرالیا
در کشور استرالیا هم نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصادی کاملا بارز است. از هر سه نفر استرالیایی یک نفر به طور مرتب در خانه کار می کند. در استرالیا مشاغل خانگی به شما اجازه می دهند تا در آرامش محیط منزل به کار خود بپردازید و بسیاری از کارفرمایان در این کشور پوزیشن های شغلی کار در منزل را برای افرادی درنظر می گیرند که نیاز به انعطاف پذیری بالایی برای انجام شغل خود دارند.
از مشاغل خانگی پرطرفدار در استرالیا می توان به تولید لوازم خیاطی و وسایل تزئینی اشاره کرد. از طرفی با گسترده شدن اینترنت مشاغلی مانند فروش آنلاین و بازاریابی اینترنتی هم در این کشور توانسته به حوزه منازل راه پیدا کند.
مشاغل خانگی در ایتالیا
کشور ایتالیا هم از جمله کشورهایی بود که توانست از طریق مشاغل خانگی نرخ بیکاری را کاهش دهد. تا دو دهه قبل هم کشور ایتالیا با یک نرخ بیکاری ۲۲ درصدی مواجه بود. اما با ایجاد و توسعه طرح های مشاغل خانگی بیکاری در این کشور به زیر ۱۲ درصد رسید. یکی از این مشاغل که بسیار بر کنترل نرخ بیکاری موثر بود، تولید کفشهای چرمی بود. در این کشور کارگاههای خانگی کوچک و بزرگی ایجاد و تاسیس شد که توانستند سفارشات زیادی را در این زمینه بگیرند و این سفارشات کم کم سیر صعودی گرفتند. دولت توانست با تقسیم کارها در این نوع کارگاههای خانگی مشاغل خانگی را به صورت مدیریت شده و هدفمند به سود و درآمد برساند.
مشاغل خانگی در ایران
در کشورمان ایران هم بعد از دهه ۸۰ به نقش مشاغل خانگی در توسعه اقتصادی توجه بیشتری شد و بعدها با ورود اینترنت و رسانه های اجتماعی مشاغل خانگی شکل جدی تر و رسمی تری به خود گرفت. در سال اخیر و پس از آن که جهان با بحران کرونا مواجه شد مشاغل خانگی رشد فزاینده ای در کشور ما پیدا کرد و وجود بستر اینترنتی باعث رونق این نوع از کسب و کارها حتی در بین جوانان شد.
در ایران پس از مطرح شدن بحث توسعه مقاومتی، یکی از راهکارهای رسیدن به این هدف توجه به مشاغل خانگی و حمایت از این بخش عنوان شد. اما از لحاظ آماری هنوز هم ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته، سهم کمتری از مشاغل خانگی را به خود اختصاص می دهد. به طوریکه این رقم در کشورهای آمریکا، استرالیا و انگلیس بین ۹ تا ۱۱ درصد ولی در کشومان ایران آمار اشتغال در خانه در حدود ۳ الی ۴ درصد اعلام شده است. از لحاظ شاخص تولید ناخالص داخلی که یک شاخص مهم در سنجش پیشرفت اقتصادی کشورهاست هم در ایران تنها میزان ۲.۲ درصد از حجم تولید ناخالص داخلی به بخش مشاغل خانگی اختصاص دارد.
با توجه به این آمار می توان گفت هنوز ظرفیتهای زیادی برای ایجاد و راه اندازی مشاغل خانگی در ایران وجود دارند که می تواند با برنامه ریزی صحیح به سمتی هدایت شود تا اقتصاد رشد یافته را در آینده شاهد باشیم.
از موانع راه اندازی مشاغل خانگی در ایران می توان به فراهم نبودن بسترهای فرهنگی به میران لازم، عدم شناسایی فعالیتهای جدیدی که می تواند در خانه و بدون نیاز به کارخانه منجر به درآمد شود، بی توجهی به ظرفیتهای مناطق مختلف در راه اندازی مشاغل خانگی، عدم توجه کافی به بازار و عدم شناخت درست بازار از سوی متقاضیان مشاغل خانگی، عدم حمایت ها و پشتیبانی های جانبی و وجود مغایرت های قانونی در مورد مشاغل خانگی در مقایسه با مشاغل بیرون از منزل اشاره کرد. با توجه به این معظلات و موانع، با ایجاد راهکارهای صحیح اطلاع رسانی و حمایتی می توان از ظرفتیت های نهانی که در این بخش بزرگ از جامعه نهفته است در جهت رونق اقتصادی بهره گرفت.
